عبارت معماری منظر را می‌توان این گونه معنا کرد که هر پیشه و حرفه ای که قصد آن، طراحی و ساماندهی منظر باشد را معماری منظر گویند. به زبان ساده معماری منظر تلفیقی از علوم مهندسی شهرسازی در کنار مهندسی معماری می‌باشد که به طراحی و فضاسازی محوطه باز می‌پردازد.

از ویژگی‌های محوطه سازی در معماری می‌توان ایجاد دوستی و نزدیکی انسان و محیط زیست اطراف وی دانست. همچنین از دیگر ویژگی‌های محوطه سازی و معماری منظر بسط و گسترش ارتباط میان انسان و طبیعت ،القای زندگی و آرامش محیط به روح ادمی، ترمیم و اصلاح فضای سبز آسیب دیده به دست آدمی‌ و گسترش افق دید انسان به زیبایی بصری در محیط پیرامون خویش است.

معماری منظر

عبارت معماری منظر را می‌توان اینگونه معنا کرد که هر پیشه و حرفه ای که قصد آن، طراحی و ساماندهی منظر باشد را معماری منظر گویند. به زبان ساده معماری منظر تلفیقی از علوم مهندسی شهرسازی در کنار مهندسی معماری می‌باشد که به طراحی و فضاسازی محوطه باز می‌پردازد .

از ویژگی‌های محوطه سازی در معماری می‌توان ایجاد دوستی و نزدیکی انسان و محیط زیست اطراف وی دانست. همچنین از دیگر ویژگی‌های محوطه سازی و معماری منظر بسط و گسترش ارتباط میان انسان و طبیعت ،القای زندگی و آرامش محیط به روح ادمی، ترمیم و اصلاح فضای سبز آسیب دیده به دست آدمی‌و گسترش افق دید انسان به زیبایی بصری در محیط پیرامون خویش است.

نمونه برداری از خاک محوطه

همانطور که اشاره شد، درمحوطه سازی در معماری بررسی خاک یکی از کارهای مهمی‌است که در ابتدای کار باید مورد توجه قرار بگیرد. خاک نامرغوب، کار ساختمان سازی را با مشکلات جدی مواجه می‌کند به همین دلیل باید تمهیداتی را برای اصلاح خاک در نظر گرفت. برای این منظور خاک باید نمونه برداری شود و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار بگیرد. یکی دیگر از مواردی که نباید از نظر دور بماند، بررسی وضعیت خاک پیش از اجرای فضای سبز است.

یکی از علت‌های مهمی‌که گیاهان در برخی پروژه‌ها دچار مشکل می‌شوند، عدم توجه دقیق به وضعیت خاک است. شاید یک مهندس فضای سبز یا مهندس خاک بتواند با لمس فیزیکی خاک یا نگاه کردن به آن پی به وضعیت کلی خاک ببرد. ولی گاهی در برخی از گونه‌های گیاهی، موارد دیگری چون PH خاک نیز مورد بررسی باید قرار بگیرد.

برای این منظور باید خاک به درستی نمونه برداری و به آزمایشگاه خاک ارسال شود. اهمیت این موضوع در شرایطی که محوطه سازی یک زمین چمن مطرح باشد، دو صد چندان خواهد شد. گاهی برخی گیاهان و درختان به شوری خاک یا آهک، حساس هستند. در نتیجه دانستن وضعیت خاک و نیاز گیاهان، ضروری است و معمولا به جای اصلاح خاک، باید گیاهان مقاوم را انتخاب کرد.

نقشه برداری از محوطه

یکی از کارهای بسیار مهمی‌ که در محوطه سازی در معماری باید پیش از طراحی محوطه مد نظر داشت، نقشه برداری است. نقشه برداری در تمامی‌زمین‌ها به ویژه زمین‌های بزرگ، یکی از کارهای بسیار مهمی‌است که نباید آن را نادیده گرفت. نقشه برداری به ویژه با دستگاه‌های مخصوص مثل تئودولیت و توتال، وضعیت خاکبرداری و خاکریزی را برای محوطه سازی مشخص می‌کند. این مرحله باید با دقت بالایی انجام شود و ترجیحا مهندسین عمران بهتر است مسئولیت این بخش از کار را بر عهده بگیرند.

طرح‌های ساده بزنید

طراحان منظر و معماران پس از جمع آوری اطلاعات دقیق، باید کار طراحی محوطه را شروع کنند. برای این منظور در ابتدا باید طرح‌های ساده و مختلفی با توجه به سلیقه کارفرما و در نظر داشتن محدودیتها آماده کرد. بعد از اینکه طرح اولیه به صورت اتود دستی یا پلان اولیه در نرم افزار آماده شد، باید مرحله اول را با کارفرما نهایی کرد تا در صورت تمایل کارفرما، طرح به صورت سه بعدی مدل شود.

هزینه طراحی محوطه بدین شکل بالاتر است ولی مزیت انجام این کار را نمی‌توان انکار کرد. چون محوطه سازی پیش از اجرا قابل رویت است. در واقع، طراحی فضای سبز بدین شکل برای کارفرما ملموس تر خواهد شد و تمامی‌موارد یاد شده، منجر به صرفه جویی در وقت و هدفمندتر شدن کارها خواهد شد.

محوطه سازی ویلا

ویلاها به ویژه ویلاهای خارج از شهر، امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته اند و افراد دوست دارند ساعاتی از وقت خود را به ماندن در ویلا اختصاص بدهند. همین مسئله اهمیت محوطه سازی ویلا را دو صد چندان کرده است. چنانچه محوطه سازی ویلا در نظر گرفته نشود، از نظر بصری آشفتگی ذهنی ایجاد خواهد شد. محوطه سازی ویلا، می‌­تواند به بهینه سازی محیط، کمک کند. آن دسته از باغ‌هایی که برای شان محوطه سازی صورت می‌گیرد، فضاهای هدفمند تری خواهند داشت. علاوه بر این، دسترسی به گیاهان و رسیدگی به آن‌ها در شرایطی که محوطه سازی ویلا صورت بگیرد، راحت تر است.

در محوطه سازی در معماری، محدودیتی ندارد و همان طور که اشاره شد برای هر فضایی می‌توان طراحی محوطه انجام  داد. ولی محوطه سازی ویلا بیش از پیش مورد توجه قرار می‌گیرد. پلان محوطه سازی ویلا باید متناسب با متراژ زمین باشد. به عبارت روشن تر در متراژهای کوچک نباید ساختمان و تاسیسات آنقدر وسیع در نظر گرفته شوند که عملا نسبت ساختمان به فضای سبز ویلا بیشتر باشد.

ساخت المانها در محوطه سازی

با توجه به مساحت و خواست کارفرما المانهای متفاوتی در محوطه سازی مورد استفاده قرار می گیرد; برخی از المانها عبارتند از آلاچیق، رواق، آبنما، برکه، استخر، باربیکیو، پاسیو و…

در زمین‌های کوچکی که متراژ زیادی از آن‌ها به ساختمان اختصاص پیدا می‌کند، عملا محدودیت کاشت برای گیاهان به وجود می‌آید. گیاهانی که برای فضای سبز ویلا با این مشخصات انتخاب می‌شوند، اغلب باید کوتاه قد با بافت نرم یا بافت ریز باشند. استفاده از درختانی چون سرو شیراز، سرو ناز، سرو خمره ای و … برای فضاهای کوچک مناسب نیستند. علاوه بر این در طراحی فضای سبز یک زمین کوچک، نمی‌توان به صورت هم زمان استخر، برکه و آبنما استفاده کرد چون جلوه چندانی نخواهد داشت.

مصالح ساختمانی در محوطه سازی

خوشبختانه امروزه تولید و نو آوری مصالح در بخش ساختمان با توجه به رونق ساختمان سازی در جامعه با رشد سریعی روبروست؛ اما شناخت و انتخاب صحیح مصالح برای محوطه سازی امری است که علاوه بر حس زیبایی شناسی در محوطه سازی، نیاز به تجربه در مورد تغییرات احتمالی این مصالح در برابر شرایط جوی داراست.

 علاوه بر مصالحی که بصورت عمومی در فعالیت های مختلف ساختمانی استفاده می شود، بخشی از مصالح بطور خاص فقط در محوطه سازی مورد استفاده قرار می گیرد; که اطلاع از این موارد می تواند کمک بزرگی در بالا بردن سطح کار محوطه سازی باشد.

برای طراحی خاص و ویژه ی محوطه مانند میز های موجود در آن، تزیینات واقع در آن، گلدان ها و …می توان از متریال مدرنی چون SPL استفاده کرد. SPL ها مقاوم در برابر آب، حرارت، اسید و خط و خش و ضربه هستند که طرح ها و رنگ های متنوعی دارند.

آلاچیق در محوطه سازی

آلاچیق کلمه عمومی است که در زبان فارسی به هرنوع سرپناهی که در فضای باز استفاده می شود، اطلاق می گردد و حتی نوع کاربری آن که در مواردی بعنوان پارکینگ اتومبیل استفاده می شود، نیز تغییری در این نام ایجاد نمی کند. این در حالیست که در محوطه سازی برای انواع مختلف از آلاچیق، بسته به کاربرد آن نامها و تعاریف جداگانه ای وجود دارد.

آبنما در محوطه سازی

یکی از المان هایی که در چند سال اخیر برای محوطه سازی شدیدا مورد استقبال عمومی قرار گرفته، آبنما بوده است. ساخت آبنما می تواند با مصالح مختلف انجام پذیرد. در ساخت آبنما مواردی چون نحوه ریزش آب، مقدار صدای مورد نیاز برای فضا، نور پردازی، ایزولاسیون و سهولت نگهداری، از اهمیت بالایی برخوردار است.

استخر در محوطه سازی

از دیر باز شنا به عنوان یکی از مفرح ترین ورزش ها مورد توجه بوده است; به همین دلیل ساخت استخر سال ها در حیاط منازل مسکونی مورد توجه محوطه سازان قرار داشته. امروزه با تغییر شکل زندگی شهر نشینی معمولا استخر بعنوان بخشی از محوطه سازی ویلا ها دیده می شود. ساخت استخر به دلیل چالش هایی چون آب بندی، تصفیه و نگهداری، از تخصصی ترین عناصر در محوطه سازی است.

نورپردازی درمحوطه سازی

در طراحی فضای سبز نور همواره به عنوان یک عنصر مهم و اساسی به شمار می آید; زیرا کلیه نقاطی که در فضای سبز از اهمیت بخصوصی برخودارند نظیر درب ورودی، حیاط جلویی استخر، آبشارها، فواره ها، مجسمه ها، درختان و کلیه وسایل زینتی باید امکانات روشنایی را داشته باشد; تا زیبایی واقعی را به نمایش بگذارند.

 نور عامل مهم در تفکیک رنگها و تعریف راهها و معابر در شب ها می باشد; در صورت نبود نورپردازی در شب طراحی فضای سبز امری کاملا بی معنی جلوه می کند. لذا نیاز به نور در شب به بیشترین حد خود می رسد.

تاسیسات برقی در محوطه سازی

استفاده از انرژی برق برای روشنایی عمومی، نور پردازی و راه اندازی تاسیسات مکانیکی در محوطه سازی امری اجتناب ناپذیر است. اگر چه به دلیل حضور مهندسین در بخش ساختمان سازی، استفاده از استاندارد های مهندسی برق در ساختمانها نهادینه شده؛ اما در محوطه سازی به دلیل اجرای سنتی محوطه ها، کمتر به این امر توجه شده است. استفاده از روشهای صحیح در انتقال و بهره برداری برق درمحوطه سازی، نقش مهمی در ایمن سازی و کاهش هزینه های نگهداری فضای سبز داراست .

تاسیسات مکانیکی در محوطه سازی

تاسیسات مکانیکی در محوطه سازی شامل آبرسانی، تاسیسات آبیاری اتومات، تاسیسات استخر و تاسیسات آبنما، بخشی از علم تاسیسات است که کمتر در ساختمان مورد توجه قرار می گیرد; به همین دلیل برای داشتن تاسیسات مناسب در محوطه سازی، آگاهی از نوع و عملکرد لوازم موجود در بازار و بکار گیری آنها در محلهای مناسب امر اجتناب ناپذیر است.

انتخاب سبک طراحی محوطه

در محوطه سازی در معماری برای محوطه سازی باغ و ساختمان آن، باید یک سبک خاص را مد نظر قرار داد. محوطه سازی می‌تواند به سبک‌های مختلفی انجام بگیرد که می‌توان به سبک کلاسیک (باغ مراکشی، باغ ایتالیایی، باغ فرانسوی، باغ اسپانیایی، باغ انگلیسی قبل از قرن 18) سبک مدرن (باغ آمریکایی معاصر)، سبک طبیعت گرایانه (باغ ژاپنی، باغ چینی، باغ انگلیسی بعد از قرن 18) اشاره کرد. محوطه سازی به شکل باغ ایرانی، در سبک کلاسیک قرار می‌گیرد و برای محوطه سازی باغ به این سبک باید حتما متراژ بالایی وجود داشته باشد و فضای کوچک مناسب این نوع سبک باغ سازی نیست.

در سبک مراکشی، گیاهان نواحی گرمسیری مانند نخل‌ها، غالب هستند. محوطه سازی باغ به سبک مراکشی بیشتر مناسب جنوب و شمال کشور است البته با لحاظ تمهیداتی می‌توان آن را در سایر نقاط کشور که آب و هوای سردسیری نداشته باشند، نیز اجرا کرد. محوطه سازی به شکل باغ فرانسوی، یکی از گزینه‌های خوب برای طراحی محوطه در مناطق سردسیری محسوب می‌شود. چون اغلب گیاهان این سبک، به سرما مقاوم هستند. برای انواع دیگر باغ سازی محدودیت چندانی به لحاظ گیاهی وجود ندارد و می‌توان طراحی محوطه را با توجه به سبک‌های دیگر هم انجام داد.